(opgelet spoiler alert)
Het kan in de betere boekhandel niet meer ontbreken: een afdeling met muziekliteratuur. Net zoals het wandelen en de natuurbeleving de nodige literaire aandacht krijgt. Als we dan even onthaasten doen we het compleet!
En dan volgt hier een aanbeveling voor degene die graag vertoeven in deze afdelingen (als bezoeker of inkoper): Contrapunt van Anna Enquist. In dit boek laat deze Nederlandse auteur muziek en verdriet elkaar ontmoeten. Het verhaal gaat over een moeder (naamloos) die terugblikt op hoe ze het ouderschap heeft beleefd. Een doodgewoon Hollands gezin. Vader muzikant, moeder in het onderwijs, een zoon en dochter. Het is de relatie moeder-dochter die op pakkende wijze wordt omschreven. Van bij de geboorte tot en met de noodlottige afloop.
" Zien hoe je eigen kind zich beweegt in de wereld buiten het gezin veroorzaakt gemengde gevoelens. Het past niet, denkt ze, dansen gebeurt in de huiskamer, zoals vroeger toen ze een baby'tje was en ik haar, zwierend door de kamer, op de arm hield. Niet met vreemden, niet onder leiding van een ander die haar nauwelijks kent. Is ze gewapend?"
Doordeweekse en voor een ouder herkenbare voorvallen komen aan bod.
"De vader brengt het meisje weg op de eerste schooldag. Met de nieuwe rugzak op schoot zit ze op de voorbank van de auto in haar pas aangeschafte, iets te grote blauwe jas. De moeder neemt het gezichtje tussen haar handen, ze kust haar moedige kind en zwaait de auto na.
'Stop maar op de hoek,' zegt de dochter. 'Ik loop wel verder.' "
En dan is er de muziek. Johan Sebastian Bach. Hoe begin je aan dit werk van deze componist waarvan Maarten 't Hart ooit stelde :
" In het rijk der muziek zijn twee componisten die, om 1 Samuel 10 vers 23 te parafraseren 'van den schouderen opwaarts groter zijn dan al het volk rondom hen.' Torenhoog steken Bach en Mozart uit boven hun componerende leeftijdgenoten."
Reeds enige tijd probeer ik deze componist te doorgronden. Zonder echt groot plan neem ik af en toe kennis van een bepaald werk. Wel dit boek is de ideale introductie. Naast dit verhaal van het opgroeien van de dochter ervaren we hoe de 'moeder' de Goldbergvariaties van Bach opnieuw tracht te spelen. De auteur verwerkt hier een tragische gebeurtenis. In 2001 kwam haar dochter om het leven toen zij op haar fiets werd aangereden door een vrachtwagen (dodehoekspiegel-ongeluk).
Deze Goldbergvariaties (BWV 988) bestaan uit een instrumentele aria gevolgd door dertig veranderingen waarna de aria wordt herhaald. Bach schreef dit werk voor klavecimbel al wordt dit (ook in dit verhaal) ook uitgevoerd op de piano.
" Een uur lang had de vrouw aan de canon gewerkt. Ze had de heldere bovenste stevig neergezet en zorgde dat de tweede stem, een terts lager, een maat later, een fractie zachter, schuchter volgde. Hoewel de stemmen met elkaar in harmonie waren vielen ze nooit echt samen; de tweede bleef een wat zorgelijk commentaar op de eerste."
Er zijn verwijzingen naar andere uitvoerders, de kwestie van interpretaties en subtiele verschillen. Bach heeft de muziek een geschenk gegeven. Steeds opnieuw kan men gissen hoe het moet gespeeld worden. Ik heb dit boek gelezen terwijl ik luisterde naar een uitvoering door de Hongaarse pianist Jenő Jandó, maar er zijn uiteraard zovele andere uitvoerders. Door het internet kan je al gauw andere uitvoeringen beluisteren. Ongelooflijk wat een verschillen van tempo, intensiteit en klank.
Maar het is en blijft een boek over de relatie van een ouder tot zijn kind. Kinderen komen er niet met een gebruiksaanwijzing. Het is als een muziekstuk dat er ligt en dat je moet kunnen spelen terwijl je als ouder amper een noot muziek kent. Je maakt fouten, je zet ze recht, probeert opnieuw, je ondergaat de invloed van de buitenwereld en probeert hier op in te spelen. Maar bovenal moet je de mooie momenten koesteren.
Dank aan Anna Enquist voor dit boek. Dank voor deze introductie en begeleiding bij mijn ontdekking van de componist Johan Sebastian Bach. Maar vooral dank om ons te herinneren aan het mooiste geschenk dat men kan krijgen : ouderschap.
--
Citaat van Maarten 't Hart komt uit 'Johan Sebastian Bach'. Reeks essays over de componist verschenen bij 'De Arbeiderspers'
Contrapunt verscheen eveneens bij 'De Arbeiderspers'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten